Gæða- og eftirlitsstofnun velferðarmála (GEV) hefur í nýrri skýrslu varpað ljósi á umfangsmikla misbresti og lögbrot í barnaverndarþjónustu Borgarbyggðar á tímabilinu frá janúar 2022 til apríl 2023. Skýrslan, sem unnin var að frumkvæði GEV, byggir á umfangsmikilli gagnaöflun, viðtölum og athugun á málskjölum, og dregur upp dökka mynd af gæðum þjónustunnar á þessu tímabili. Þar sem skýrslan inniheldur persónugreinanlegar upplýsingar sem tengjast einstaka málum hefur hún ekki verið birt í heild sinni heldur einungis útdráttur hennar.
Tilefni athugunarinnar var fjöldi alvarlegra ábendinga og kvörtunarmála sem bárust stofnuninni. Markmiðið var að kanna hvort málsmeðferð og vinnubrögð þjónustunnar samræmdust lögum, reglugerðum og leiðbeiningum. Niðurstöður skýrslunnar eru áhyggjuefni og varpa ljósi á misbresti í grunnþáttum sem snúa að ábyrgð barnaverndaryfirvalda í bæjarfélaginu.
Athugunin leiddi í ljós bæði kerfisbundna veikleika og ítrekuð brot á barnaverndarlögum, stjórnsýslulögum og reglugerðum sem eiga að tryggja öryggi barna og réttindi foreldra.
Alvarlegir misbrestir og lögbrot
GEV greinir frá því að barnaverndarþjónustan hafi brugðist alvarlega í að tryggja gæði og fagmennsku í vinnu sinni. Mikill skortur var á skráningu gagna, samráði við málsaðila og fylgni við málsmeðferðarreglur. Á meðal helstu laga- og reglubrota sem greind voru eru eftirfarandi:
- Skortur á skýrum verklagsreglum: Barnaverndarstarfsmenn höfðu ekki aðgang að nægilega skýrum verklagsreglum eða leiðbeiningum, sem leiddi til ómarkvissrar og ósamræmdrar vinnu. Þessu fylgdi brot á jafnræðisreglu stjórnsýslulaga.
- Ófullnægjandi skráning gagna: Gögn voru ekki skráð með kerfisbundnum hætti og oft vantaði nauðsynlegar upplýsingar í málaskrár. Þetta braut í bága við 39. og 42. grein barnaverndarlaga og gerði eftirlit stofnunarinnar ómögulegt.
- Tafir í málsmeðferð: Margar ákvarðanir voru ekki teknar innan lögbundinna tímamarka, sem stangast á við 21. grein barnaverndarlaga og málshraðareglu stjórnsýslulaga.
- Brot á réttindum barna og foreldra: Ítrekað var ekki leitað samráðs við börn og foreldra, sem brýtur gegn 4. og 46. grein barnaverndarlaga. Þetta átti sér stað sérstaklega gagnvart foreldrum sem ekki bjuggu með börnum sínum.
- Vankantar við vistun utan heimilis: Ekki var ávallt gerð sérstök áætlun um umsjón barns meðan á vistun stóð, eins og kveðið er á um í 33. grein barnaverndarlaga.
Úrbætur sem krafist er
Til að bæta úr þessum alvarlegu ágöllum leggur GEV fram 13 úrbætur sem barnaverndarþjónustan þarf að vinna að og ljúka innan sex mánaða. Meðal úrbóta eru:
- Innleiðing virks innra eftirlits með starfsemi.
- Trygging á skráningu gagna í samræmi við barnaverndarlög.
- Aukið samráð við börn og foreldra á öllum stigum málsmeðferðar.
- Fylgni við lögbundin tímamörk í meðferð tilkynninga.
- Taka afstöðu til skipunar talsmanns barns þegar könnun máls hefst.
- Gæta þess að ákvarðanir séu teknar innan hæfilegs tíma.
- Upplýsingaöflun sem tryggir nægjanlega upplýsta ákvarðanatöku.
- Ítarlegri greinargerðir um niðurstöður mála.
- Gerð áætlana um meðferð máls þegar þörf krefur, undirritaðar í samræmi við lög.
- Fylgni við málsmeðferðarreglur við ráðstöfun barna í fóstur.
- Skýr upplýsingagjöf um réttindi og skyldur foreldra og barna.
- Virðing fyrir meðalhófsreglu við neyðarráðstafanir.
- Fræðsla og þjálfun starfsfólks til að tryggja gæði og samræmi í vinnubrögðum.
Aðkallandi þörf á umbótum
Skýrsla GEV er mikilvægt áminning um þá ábyrgð sem hvílir á barnaverndaryfirvöldum. Hún sýnir fram á hversu hættulegt það er að vanrækja lögbundnar skyldur og hvernig slíkir misbrestir geta ógnað velferð barna í viðkvæmri stöðu. Sveitarfélagið þarf tafarlaust að grípa til markvissra aðgerða til að bæta úr þessum ágöllum og tryggja að barnaverndarstarf verði í samræmi við lög og reglur. Aðeins þannig er hægt að tryggja öryggi barna og réttindi foreldra í framtíðinni.