Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfis- og auðlindaráðherra, kynnti frumvarp um Hálendisþjóðgarð á fundi með fréttamönnum í gær.
Frumvarp um Hálendisþjóðgarð var lagt fram á Alþingi í fyrradag en í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er kveðið á um stofnun þjóðgarðs á miðhálendi Íslands.
Á miðhálendi Íslands eru ein stærstu óbyggðu víðerni Evrópu og innan þess eru ómetanlegar náttúru- og menningarminjar. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að þjóðlendur í sameign þjóðarinnar innan miðhálendislínu verði gerðar að þjóðgarði. Gert er ráð fyrir að Hálendisþjóðgarður nái yfir um 30% af Íslandi, en um helmingur svæðisins nýtur nú þegar verndar. Má þar nefna Vatnajökulsþjóðgarð, Hofsjökul og Þjórsárver, Kerlingarfjöll, Landmannalaugar og Hveravelli.
Rannsóknir hafa sýnt fram á ótvíræð jákvæð efnahagsleg áhrif friðlýstra svæða, bæði á þjóðarbúið og nærumhverfi svæðanna. Reynsla af starfsemi núverandi þjóðgarða sýnir það. Stofnun Hálendisþjóðgarðs er þannig talin hafa jákvæð áhrif á byggðaþróun á þeim svæðum sem þjóðgarðurinn tæki til og geta skapað atvinnutækifæri, bæði heima í héraði og á landsvísu, verði frumvarpið að lögum.
„Hálendið geymir ein mestu náttúruverðmæti sem við Íslendingar eigum og því er það skynsamleg ráðstöfun að stofna þar þjóðgarð. Það er alveg ljóst að stofnun Hálendisþjóðgarðs myndi vera gríðarlegur akkur fyrir íslenska ferðaþjónustu og raunar þjóðarbúið allt, sérstaklega á tímum endurreisnar eftir kórónuveirufaraldurinn. Þjóðgarðurinn yrði sá stærsti í allri Evrópu og myndi án efa hafa mikið aðdráttarafl. Á sama tíma væri þjóðgarðurinn stærsta framlag Íslands til náttúruverndar. Við þurfum að standa vörð um fjöreggið okkar fyrir kynslóðir framtíðarinnar, það er okkar skylda.“ sagði Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfis- og auðlindaráðherra.
Undirbúningur vegna málsins hefur staðið yfir undanfarin ár og var m.a. nefnd þingmanna úr öllum stjórnmálaflokkum á Alþingi ásamt fulltrúum Sambands íslenskra sveitarfélaga, falið að skilgreina mörk þjóðgarðsins og setja fram áherslur um skiptingu landsvæða innan hans í verndarflokka. Nefndin skilaði skýrslu sinni um málið í lok síðasta árs og var frumvarp um Hálendisþjóðgarð kynnt í samráðsgátt stjórnvalda í desember 2019. Frá þeim tíma hefur ráðherra átt víðtækt samráð og samtal um frumvarpið m.a. með fulltrúum þeirra sveitarstjórna sem eiga land að miðhálendinu.
Gert er ráð fyrir því í frumvarpinu að núverandi virkjanasvæði á miðhálendinu verði skilgreind sem jaðarsvæði og er lagt til að þau verði ekki friðlýst sem hluti Hálendisþjóðgarðs.
Í frumvarpinu er lögð áhersla á að stjórnun Hálendisþjóðgarðs sé bæði hjá ríki og sveitarfélögum og að svæðinu verði skipt í sex rekstrarsvæði. Hálendisþjóðgarður verði sérstök stofnun með stjórn og að hún verði að meirihluta skipuð fulltrúum sveitarfélaga – einum frá hverju rekstrarsvæði – auk fulltrúa félagasamtaka og hagsmunaaðila.
Frumvarp til laga um hálendisþjóðgarð