Það er auðvelt að vera í hjörðinni. Þar er hlýja, þar er öryggi, þar er þægindin sem fylgja því að hugsa ekki of mikið – bara fylgja straumnum.
Þetta skrifar Ágústa Árnadóttir í nýjum pistli á Facebook síðu sinni en hann hefur fengið góðar viðtökur. Ágústa sendi Nútímanum pistil sinn til birtingar en það er einnig vísir í Facebook færslu Ágústu neðst í fréttinni.
Og það er nákvæmlega þannig sem valdhafar vilja hafa það.
Þeir vita að flestir munu aldrei stíga út. Þeir hafa rannsakað mannlega hegðun, þeir vita hvernig hægt er að stjórna fjöldanum. Þeir vita að hræðsla er öflugasta stjórntækið – og þeir nota hana markvisst.
Við höfum séð þetta aftur og aftur í gegnum söguna. Ef þú vilt stjórna hópi fólks, gefðu því óvin til að óttast. Gefðu því söguna sem það á að trúa, merktu þá sem efast sem óvini.
„Af hverju geturðu ekki bara farið eftir reglunum eins og allir aðrir?“
Láttu fólk sjálft passa upp á að hinir fylgi línunni – þannig að þú þurfir ekki að gera það sjálfur.
Það hefur alltaf verið fyrirsjáanlegt að sumir myndu byrja að efast.
Valdhafar vissu að ekki allir myndu kyngja frásögninni án spurninga.
En þeir höfðu líka þegar undirbúið viðbrögðin.
Hvernig hjörðin bregst við – nákvæmlega eins og spáð var
Þegar einn sauður stígur út, eru fyrstu viðbrögðin hæðni.
„Heldurðu virkilega að þú sért klárari en sérfræðingarnir?“
„Vísindin eru löngu búin að svara þessu!“
„Hættu að lesa þessar samsæriskenningar!“
Þetta er fyrsta vörnin – að fá fólk til að skammast sín fyrir að spyrja.
En ef það dugar ekki, kemur næsta skref: Reiði.
„Hvað er eiginlega að þér?!“
„Af hverju geturðu ekki bara farið eftir reglunum eins og allir aðrir?“
„Ertu hætt(ur) að hugsa um heilsu annarra? Eða samkennd?“
Hér er verið að setja hann í hlutverk óvinarins. Ekki bara einhvers sem spyr eðlilegra spurninga – heldur einhvers sem er hættulegur.
Hann er sá sem spillir samheldni hjörðarinnar.
Og ef hann gefst samt ekki upp? Þá kemur síðasta stigið: Útskúfun.
„Ég nenni ekki að tala við þig lengur.“
„Þú ert orðinn rugludallur.“
„Þú átt ekki skilið að fá að vera hluti af samfélaginu.“
Af hverju gerist þetta alltaf svona?
Af því að þetta er mannlegt eðli – og valdhafar vita nákvæmlega hvernig á að nýta það.
Þeir vita að fólk er félagsverur. Þeir vita að við höfum eðlislæga þörf fyrir að tilheyra. Þeir vita að þegar einstaklingur er hræddur um að missa stöðu sína í samfélaginu, þá mun hann frekar samþykkja lygi en að vera útilokaður.
Og það er einmitt þess vegna sem þeir sem stjórna nota félagslega skömm sem sitt sterkasta vopn.
Það þarf ekki lög til að þagga niður í fólki – það þarf bara að láta það óttast að missa virðingu sína í hópnum.
Þess vegna sérðu sama mynstrið aftur og aftur í sögunni:
Fyrst eru þeir sem efast kallaðir „klikkhausar“
Svo eru þeir sagðir vera hættulegir samfélaginu
„Þegar sauðurinn stígur út úr hjörðinni, þá verður hann aldrei sauður aftur.“
Að lokum er þeim útskúfað.
Og flestir gefast upp áður en þeir ná á lokaþrepið – því þeir vilja ekki missa fjölskyldu sína, vini sína, stöðu sína.
Þeir fara aftur í hjörðina, kyngja öllu sem þeim er sagt og sannfæra sjálfa sig um að þeir hafi haft rangt fyrir sér.
En sumir – örfáir – gera það ekki.
Hvað gerist þegar þú sérð sannleikann?
Þegar sauðurinn stígur út úr hjörðinni, þá byrjar hann að sjá hvernig allt virkar í raun og veru. Hann sér hvernig fjölmiðlar vinna með stjórnvöldum til að stjórna frásögninni.
Hann sér hvernig „vísindin“ eru notuð sem vopn frekar en aðferð til að leita sannleikans. Hann sér hvernig bankarnir, stórfyrirtækin og lyfjaiðnaðurinn græða á hræðslu almennings.
Og hann sér hvernig allir sem voguðu sér að efast voru þaggaðir niður – ekki með rökum, heldur með áróðri.
En þegar þú hefur séð þetta, geturðu ekki afneitað því. Það er engin leið aftur inn í hjörðina, því nú veistu að hjörðin er aðeins fangelsi sem byggir á ótta.
Þegar sauðurinn stígur út úr hjörðinni, þá verður hann aldrei sauður aftur.